TARİHİ ESERLER, DOĞAL SİT ALANLARI VE ZİYARETGAHLAR
ÖŞVANK KİLİSESİ
Uzundere ilçesi Çamlıyamaç köyündeki kiliseye dünya Hıristiyan Gürcülerince çok büyük önem atfedilmektedir. Her yıl yerli turistlerin yanı sıra dünyanın çeşitli ülkelerinden teologlar ve turisler bu kiliseyi ziyarete gelmektedirler. Gürcü Bağrat Devleti döneminde önemli dini eserlerden olan Öşvank Kilisesi (Uzundere ilçesi Çamlıyamaç köyünde ), Haho kilisesi (Tortum ilçesi Bağbaşı beldesinde)İşhan kilisesi (Artvin ili Yusufeli ilçesi Dağyolu köyünde) bulunmakta olup bu kiliseler hakkında halk arasında ata sözü haline gelmiş şu söz vardır. “İşhanın nakışı, Vank’ın bakışı, Haho’nun oturağı “Öşvank Kilisesi 958–966 yıllar arasında Gürcü Kralı Adarnesi III’ün oğulları Bagrat ve Davit tarafından yaptırılmıştır.
TORTUM GÖLÜ VE ŞELALESİ 1. DERECE DOĞAL SİT ALANI
Tortum Gölü, 1700’lü yılların ortalarında bugünkü Balıklı Köyü batısında bulunan bir dağın heyelan sonucu Tortum çayının önünü kapatmasıyla oluşmuş bir göldür. Tortum Şelalesi,Tortum Gölü’nün Tev Vadisi ile gölün kuzey ucu arasındaki heyelan kütlesini arşarak dökülmesiyle oluşmaktadır. Tortum Gölü’nün döküldüğü akar yatağa yakın dirençli kireçtaşi katmanları üzerinden geçmekte ve 22 metrelik genişlikten, 48 metre yükseklikten düşmektedir. Düşen sular, üstte gökkuşağı, altta koca bir dev kazanı meydana getirmektedir. Ayrıca bu göl bir doğal anıtttır.
Tortum Gölü gideğinin, gölün kuzey ucu ile Tev Vadisi arasındaki heyelan kütlesini aşarken yaptığı şelale . Gideğenin suları burada yatağa yakın dirençli kireçtaşi katmanları üzerinden geçer. 22 metrelik genişlikten 48 metre yükseklikten düşen sular ;üstte gökkuşağı,altta koca bir Dev Kazanı meydana getirmiştir.Şelalenin aktığı yerde çok güzel piknik alanları bulunmaktadır.
Şelalenin aktığı yerden dipteki Dev kazanı’na demir korkuluklu,çok uzun taş merdivenlerle inip Tortum Çayını ahşap köprüden geçerek Tortum Hidroelektrik Santrali sahasına aynı merdivenlerin karşı tarafındaki ile çıkılmaktadır.Bu merdivenleri şelale tarafından inip, elektrik santrali tarafından çıkanlarda nefes darlığı, kalp rahatsızlığı olmazmış.
Dev Kazanı diye nitelendirilen yerde şelalenin aktığı zamanlarda şelale sularının oluşturduğu yağmur insanları yazın sıcaklığında serinletmektedir.
Afrika’daki Zambezi Nehri üzerindeki Vietorio Şelalesi 120 metre yükseklik ile dünyanın en yüksek şelalesi, A.B.D’nde Erie Gölü ile Ontario Gölü arasındaki Niagara Şelalesi 51 metre yükseklik ile ikinci, 48 metre yükseklik ile dünyanın üçüncü yüksek şelalesi Uzundere ilçesindeki Tortum Şelalesidir.Şelalemiz oluşumu açısından ise dünyanın ikinci önemli şelalesidir.
Tortum Şelalesine 1952-1960 yılları arasında Hidroelektrik Santrali yapılmış ve ülkemizin elektrik ihtiyacına katkıda bulunmaya başlamıştır.
Uzundere ilçe merkezi Uzundere Deresi dere yatağı yanında Yayla Mahallesi orman yolunda bulunan Sudökülen Şelalesi ise 15 metre yükseklikte olup
serinletici suyu akmaktadır.Yaz aylarında bazen tarım alanları sulanmasından dolayı suları
biraz azalmaktadır.
Tortum Şelalesi İlçe merkezine 20 km mesafedeki Şelale, 22 metre genişliğinde ve 50 metre yüksekliğindedir. İlkbaharda çoğalan ve 400 m³/sn. debi civarında akan sular aşağıda bir dev kazanı meydana getirmiştir. Dev kazanına bir çığ gibi akan sular, güneşli havalarda gökkuşağı meydana getirmekte ve çevreye doyumsuz bir manzara hakim olmaktadır.
Afrika’daki Zambezi Nehri üzerindeki Vietorio Şelalesi 120 metre yükseklik ile dünyanın en yüksek şelalesi, A.B.D’nde Erie Gölü ile Ontario Gölü arasındaki Niagara Şelalesi 51 metre yükseklik ile ikinci, 48 metre yükseklik ile dünyanın üçüncü yüksek şelalesi Uzundere ilçesindeki Tortum Şelalesidir.Şelalemiz oluşumu açısından ise dünyanın ikinci önemli şelalesidir.Tortum Şelalesine 1952-1960 yılları arasında Hidroelektrik Santrali yapılmış ve ülkemizin elektrik ihtiyacına katkıda bulunmaya başlamıştır.
UZUNDERE (KÖTTEK) MAĞARASI
Uzundere ilçe merkezinde Uzundere vadisi kenarında sarp bir kaya oyuğundadır. İçinde tarihi renkli bir resim vardır.Bu mağaradan ilçemizin Cömertler Mahallesi’ne ve Dikyar Ağça kaleye giden gizli bir yol olduğu rivayet edilmektedir.
UZUNDERE EVLERİ
Eski bir Türk yurdu olan ve öteden beri meyveciliğin yapıldığı Uzundere ilçesinde “Tarihi Ambarlı Eyvanlı Uzundere Evleri” diye nitelendirilen evler vardır. Bu evlerden Murat Efendi Mahallesi’nde bulunan evlerden birini 1.Dünya Savaşı’nda Rus ordusu askerleri karargah olarak kullanmışlardır. Ambar bölümü ahşaptan olan bu evlerin bazıları 200–250 yıllıktır. Bu evlerdeki yerel araç ve gereçler ve yapı biçimleri çok eskidir.
UZUNDERE ERİKLİ MAHALLESİ ERİKLİ ŞAPELİ VE MEZARLIK ALANI
Uzundere belediyesi kurulmadan önce Oset adlı köy olan Erikli Mahallesi’nde geçiş güzergahı üzerinde olduğu için gözetleme kulesi olarak inşa edilmiştir. Günümüzde pek bir şey kalmamıştır.
KESİŞ PEYLERİ
Uzundere ilçesinin doğusundaki kayalıklar arasındadır. Yapılmış kazılarda bakır para, küp, vazo ve lahit gibi eşyalar çıkmıştır.
ZİYARET TEPE ZİYARETGAHI
Uzundere ilçesinin Ziyaret Tepe Dağı üzerinde (rakım 2405 m) bulunur. Dört Halife devrinde İslam Ordusu’nun bu bölgeleri Hıristiyan Bizanslılardan almak için yaptığı savaş esnasında bu tepede Hz.Ömer’in torunu Saad şehit oluyor. Bu tepe Müslümanlarca öteden beri ziyaret edilir. Ziyaret Tepe’de Hz. Ömer’in torunu Saad medfun bulunmaktadır. Uzundere halkı bu mübarek zatın hatırasını yaşatmak için bir mahalleye bu zata izafeten Seyit Efendi Mahallesi adını vermiştir. 1940 yılına kadar Ziyaret Tepe’de Oltu, Tortum ve Uzundere ilçelerinin köylüleri buluşarak, cirit, güreş müsabakaları yapar, kurban keserlerdi. Bugün Yayla Mahallesi’ndeki halk burada her yıl kurban keser.
MURAT EFENDİ ZİYARETGAHI
Uzundere ilçesinin Murat Dağı üzerinde bulunur. Dört Halife devrinde İslam Ordusu’nun bu bölgeleri Hıristiyan Bizanslılardan almak için yaptığı savaş esnasında bu tepede Hz.Ömer’in torunu Zeyd şehit oluyor. Bu tepe Müslümanlarca öteden beri ziyaret edilir. Murat Efendi Ziyaretgahında Hz. Ömer’in torunu Zeyd medfun bulunmaktadır. Uzundere halkı bu mübarek zatın hatırasını yaşatmak için bir mahalleye bu zata izafeten Seyit Efendi Mahallesi adını vermiştir.
GÜLÜ BAĞDAT ZİYARETGAHI
Kirazlı köyü civarında bulunan bu yer çok önemlidir. İslam ordusu kumandanlarından Bağdat’lı Gülü’nün şehit edildiği yere Gülü Bağdat denilmektedir. Manevi önemi olan bir mahaldir.
KEMERLİ DAĞ ZİYARETGAHI
Bu dağda bir çok mağara ve av hayvanları bulunmaktadır. Kemerli Dağda bulunan ziyaretgaha ahali eskiden kuraklık zamanlarında topluca gider kurban keser, yağmur duası yaparlarmış.
ALTINÇANAK KÖYÜ MEZAR TAŞLARI
Koç ve koyun şeklinde Akkoyunlu dönemine ait mezar taşları bakiyeleri bulunmaktadır.
SAPACA KALESİ
Sapaca köyü üstünde bulunan kalenin bugün çok az bir kısmı ayakta kalmıştır.
AĞÇAKALE KALESİ
Tortum Uzundere karayolu kenarında “Dikyar Kapı” mevkisindedir.Uzundere ilçemizde 4 km mesafededir.Bizans devletinden kalmış olması muhtemel olan kale yola yakın bir yerdedir. Bu kalenin tapınağı,süt kuyusu,çok yüksek burçları,gözetleme kuleleri,gizli su yolları,fırını,hamamı,uzun ve dolambaçlı yolları ile gezilmeye değer bir yerdir.
YIKIKLAR (YEDİGÖLLER) DOĞAL SİT ALANI
Yıkık Bağlar’da denilen bölge Tortum Gölünün hemen altında Ulubağ köyünün bir mahallesidir. Yıkıklar (Yedigöller) ın denizden yüksekliği 800 metredir. Tortum Gölü havzasından sızan suların oluşturduğu göller bulunmaktadır. Çok büyük alabalık çiftliği vardır.Göl manzarası , karşısındaki piknik yeri harikuladedir. Her türlü meyve sebze yetiştirilmekte olup, göllerden elde edilen alabalıkların lezzetinin ünü ilimizin sınırlarını aşmıştır. Buraya ülkemizin dört bir tarafından turistler gelmektedir. Erzurum ilinin en ünlü mesire yeridir.
PERİ BACALARI
Tortum Gölünün Erzurum–Artvin karayolunun karşısında olup tabiat tahribatı,su dalgaları ile oluşmuş su kıyısında tabiat harikası görüntülerdir.